Kreidlerdatabase
Het mooiste raceframe ooit gebouwd naar mijn ide
Kreidlerdatabase
Jaap Voskamp (23-06-1941 - 02-12-2018) had voor het verhaal eigenlijk een Engelsman moeten zijn, met zo'n 'misschien heb ik wel wat gedaan, ja' uitspraak voor een ware geschiedenismaker.
Maar hij is Nederlands, heeft in Gouda in een verborgen en onopvallende ruimte zijn werkplaats en spreekt op bescheiden toon. Zijn prestaties maken niettemin deel uit van de 50cc (race)geschiedenis.
Dat gevoel kregen ik toen ik we kennis maakten met Jaap en Ria Voskamp in hun gezellige (overigens keurig schone en opgeruimde) werkplaats.
Op de bank een super zeldzame Tohatsu 125 Twin. 'Pas geleden hadden we hier ook de 50cc Twin van hetzelfde merk die onlangs op Francorchamp wél heeft gelopen, maar nog niet gereden'. Want deze gepensioneerde supertechneut sleutelt gelukkig nog altijd aan de mooiste historische racers.
Kreidlerdatabase
Kreidlerdatabase
Jaap begon zijn loopbaan als zoon van een sjacheraar in van alles.
Die had in de Haagse Marnixstraat ook een rijtje woonhuizen waar niks mee gebeurde; (in de jaren zestig niet zo gek, nu ondenkbaar)
Waar hij het van betaalde en of de prijs hoog was vertelt de historie niet, maar junior kocht de pandjes van senior en begon een fietsen- annex brommerhandel annex witgoedzaak.
De concurrentie was echter moordend, dus het viel niet mee. Een grote jongen als Hozee verkocht nog goed in de teruglopende tijden, maar voor Voskamp viel in de verkoop niets te verdienen.
Toen Louis van Rijswijk hem vroeg een raceframe voor zijn Kreidler te bouwen bleek die opdracht de basis te leggen voor een leuke bij-activiteit.
Dat konden anderen niet, dus zijn werkplaats was vanaf dat moment wél goed bezet.
De volgende stap was het sprintframe voor de Kawasaki 500 Mach III van Henk Vink.
Ook bouwde Jaap speciale derny brommers op basis van een Kreidler voor een wielerploeg.
Toch kon het bedrijf er nauwelijks van bestaan, dus toen in 1971 iemand hem voorstelde om bij Kreidler-importeur Van Veen te komen werken kwam dat best goed uit.
De raceafdeling werkte in principe nog met de frames die ze in 1965 uit Duitsland hadden ontvangen toen de fabriek er zelf mee stopte.
(Van Veen bemoeide zich al langer intensief met de GP-racerij bij Kreidler) .
De fabriek had toen twee complete racers naar Amsterdam gestuurd onder het motto: wij stoppen officieel met racen, maar omdat jullie het zo goed kunnen: hier heb je al onze kennis, veel succes ermee.
Kreidlerdatabase
De eerste keer dat Jaap echt in beeld kwam was toen hij een beter en lichter frame voor een GP-racer bouwde.
Of het 1971 of 1972 was weet Jaap niet meer (het was 1971 LD) maar wel dat hij geen snipper papier heeft verspild aan meten en tekenen.
Wat hij wel deed was naar Engeland gaan, naar Colin Seeley.
(Het mooie aan dit frame is naar mijn mening het minimalistische, er zit geen overbodig grammetje op LD)
Die bouwde toen onder meer prachtige raceframes voor de (toen al oude) Norton Manx en de AJS Boyracer.
Een belangrijk kenmerk daarvan was de zo recht mogelijke verbinding van het draaipunt van de achtervork naar het balhoofd. Zo breng je de aandrijf- en remkrachten zo ver mogelijk naar voren in de motor en merk je er het minste van in de vorm van reacties op gas geven of remmen. Ook de basisvorm van de achtervork was school makend.
Jaap zorgde ervoor dat hij het snápte. Wat hij ook goed begrepen had was het belang van de goede materiaalkeuze bij de framebouw, Reynolds 531 pijp geldt zelfs nu nog als 'het' materiaal om frames van te bouwen!
Het is duur en slecht leverbaar, maar 'gewone' pijp is veel slapper.
Je moet er meer materiaal van gebruiken of je bouwt onvermijdelijk slappere frames!
Kreidlerdatabase
'Vier, en niet meer, terwijl er nu wel honderd lijken te bestaan' (JV)
'Ja, ik denk dat ik een wedstrijd uitschrijf: Wie heeft de mooiste replica? Want iedereen claimt een originele fiets te hebben'.
Toch lijkt het alsof Jaap Voskamp er slechts drie heeft gemaakt, getuige de bijgaande foto:
Kreidlerdatabase
Kreidlerdatabase
Jan de Vries heeft de échte (de korte!) Herkenbaar aan het woord Kreidler wat bovenaan de fairing staat.
Henk van Veen heeft er één verkocht naar Amerika - de Lazzarini - Blakely Kreidler
Louwman Museum heeft er één, maar stelt deze (bijna nooit) op (één foto gevonden) ( Nog een foto gevonden)
De vierde is als donor gebruikt door Jaap voor het één buis frame (wat jaren bij hem op zolder heeft gelegen.)
(De nieuwe eigenaar is Gerard Heutink)
Kreidlerdatabase
Kreidlerdatabase
De meeste van die dingen zijn rotzooi, want ze zijn niet uit Reynolds buis gemaakt. 'Jaap kan het weten - én mag het zeggen.
Ook toen hij bij oud-wereldkampioen Henk van Kessel kwam kon hij een opmerking niet voor zich houden: 'Wat heb jij nou voor een chopper gebouwd?', vroeg hij terwijl hij wees op de 170 mm brede kroonstukken (die origineel 140 mm waren)
.Dat het een replica was werd niet betwist, maar dat zelfs zo'n kenner nog afwijkt van de geschiedenis...
Natuurlijk, het stuurt waarschijnlijk beter omdat de zijdelingse stijfheid beter is met brede kroonstukken, maar toch.
Kreidlerdatabase
Een bijzonder verhaal zit achter het speciale lichtgewicht raceframe dat voor Eugenio Lazzarini (een dwerg die je onder je arm kon pakken, maar die ook heel hard een circuit rond ging) gebouwd is rond 1972.
Anders dan de Van Veen GP machines is het - a la Egli - opgetrokken rond één dikke centrale buis. Superlicht en toch sterk, ook volgens modernere inzichten.
(hoewel we de resultaten met de Van Veens goed voor ogen moeten houden, want die blijven indrukwekkend).
Ook dit frame is op het oog gebouwd en Voskamp wist niet beter dan dat het nooit gedocumenteerd was.
Blijkt heel recent iemand te weten dat onze Goudse rustige wonderdokter deze machine gebouwd had.
De man in kwestie had namelijk de originele achtervork en de tank van die racer op de kop getikt.
Of Voskamp kans zag er een replica van zijn eigen werk, namelijk weer zo'n één pijp's frame bij te maken.
Jaap was al op de gok begonnen en vroeg zich dus af wat nou ook weer de maten waren.
Spreekt hij een oud-collega bij Van Veen, die hem doodleuk vertelt:
'Wat jij niet weet is dat ik destijds, toen jij klaar was met dat frame, de maten genomen heb en die op tekening gezet heb'.
Kreidlerdatabase
Het mooie: die tekening was er nog en Jaap mocht hem wel hebben, bijna veertig jaar na dato!
Het zou het toch wel goed gekomen zijn, maar nu is het natuurlijk helemaal fraai.
Overigens tekent het ook een beetje hoe het toeging bij Van Veen.
ledereen (vier man op de raceafdeling, (Jaap, Jan de Vries, Jörg Möller en Jos Schurgers) dertig in de rest van het bedrijf) was, behalve voor de baas, ook erg veel voor zichzelf bezig...
'Het Van Veen-gebouw was langgerekt, met een gang, waaraan de diverse afdelingen lagen.'
'Je kon de baas van ver horen aankomen op zijn foute schoenen.
Dan ging het eigen 'project' in de la en kwam het werk eruit'.
Hendrik van Veen wist het wel-en-niet tegelijk; het paste kennelijk ook een beetje in de bedrijfscultuur.
Later zal hij er flink pissig over zijn, maar dat is na 1981, als deze 'grap' miljoenen aan investeringen én zijn bedrijf blijkt te kosten.
Je kunt je voorstellen dat de druiven dan zuur zijn...'
Kreidlerdatabase
Met Van Veen gaat het al minder in 1979 (Het doek valt over de OCR 1000 met Wankelmotor en Voskamp verlaat het zinkende schip.
Hij begint samen met coureur en zakenman Jan Huberts eigen racers en crossers te bouwen onder de merknaam HU(berts)Vo(skamp).
Het was in Nieuw-Vennep, in een werkplaats die hij karakteriseert als 'het kippenhok met de geiten'. Dat was vast omdat het zo'n professioneel gebouw was...
De crossers met kleine wielen was een 'makkelijk' verhaal: men neme een complete Yamaha YZ 80 en ruile het motorblok om voor een Casal met de door Voskamp geconstrueerde zesbak met klauwenschakeling (schakelsysteem a la Suzuki T 20).
'Bij de grote wielen gebruikten we wel een eigen frame met polyester tank.
Wilco Zeelenberg vloog er verdienstelijk mee over de crossbanen vóór hij ging racen.'
Kreidlerdatabase
In de wegrace waren de HuVo's nóg veel 'echter': het rijwielgedeelte was ook eigen makelij.
Ook het 'Voskamp gehalte' van het 80 cc Casalblok was nog hoger. 'We kozen niet meer voor Kreidler-techniek, omdat het met de 70 cc blokken van het stervende merk niet meer goed genoeg ging om vooraan mee te draaien in de nieuwe 80 cc klasse (die dus in plaats van de 50'ers kwam).'
Tussendoor was Jaap rond 1980 nog betrokken bij de bouw van een kleine serie UFO racers bij Giancarlo Morbidelli, die door Jörg Muller waren ontworpen.
Engelbert Kip werd als fabrieksrijder aangetrokken. Ondanks alle energie zijn er slechts twee verkocht in Nederland.
Kreidlerdatabase
Dat je in de jaren zeventig op de grens van het haalbare zat met 50 cc machines blijkt wel uit de volgende anekdote. Op Francorchamps reed Jan de Vries vol gas in zes door de chicane in het rechte stuk omlaag, hij haalde maar liefst 205 km/u. Als hij zijn rug iets omhoog deed zag hij toerenteller nog iets verder oplopen, zakte hij weer, dan volgde het toerental die beweging ook. Zó zeer had aerodynamica invloed op de haalbare snelheid.
Overigens maakten we de watergekoelde race cilinders met behulp van getunde luchtgekoelde productie-exemplaren.
Daarvan werden alle koelribben afgezaagd en het 'karkas' werd in een losse buitenmantel gelast. Zo doet Voskamp het nu nog steeds; het enige verschil is dat die 'geamputeerde' cilinders nu in de (replica) watermantels gelijmd worden.
Nog een leuke anekdote komt boven borrelen als we aan de soep zitten: 'lk moest het verkeer regelen tijdens de recordpoging met de 'sigaar' van Piet Plompen, waar ook een door ons getimed blok in zat. Op een brug moest ik de mensen tegenhouden, maar er bleek hélemaal niets geregeld te zijn met de autoriteiten. Niemand wist ook maar ergens van, dus de boeren en werklui die naar hun werk wilden, lieten zich niet tegenhouden door deze zogenaamde verkeersregelaar. Ik kreeg zoveel bonje, dat ik uiteindelijk maar de pijp aan Maarten heb gegeven.'
Kreidlerdatabase
De 50 cc carrière loopt in 1982 op zijn eind als Jaap en Jan Huberts toch teveel last krijgen van het effect van twee kapiteins op één schip. Jaap gaat voor Kawasaki de crossteams begeleiden.
Rijders als Remy van Rees, Dave Strijbos, John van de Berk en Alwin van Asten reden de sterren van de hemel op door Jaap geprepareerde crossers.
Het was de tijd van de flamboyante Kawa-baas Cees van der Weijde. Maar toen de Japanners het zelf gingen doen, hield die tijd ook op. Voskamp liep ondertussen tegen zijn pensioen en via een medewerker van Kawasaki-sponsor SatCom kwam hij in Gouda terecht, waar hij nu al weer een paar jaar... nog veel drukker is met exotische opdrachten, zoals in de aanhef van dit artikel al duidelijk werd.
Toch is Jaap Voskamp nog niet klaar met de 50 cc machines.
Op stapel staat nog een Kreidler 'Mustang' Ei-tank, maar dan wel een hele bijzondere.
Kreidlerdatabase
Van Stihl kent hij een viertaktmotor die zonder olie werkt.
Zo'n blokje liep ooit al 500 uur vol gas en ging niet stuk...
Dit milieuvriendelijk kettingzaag motorgedeelte moet de Kreidler vijfbak gaan aandrijven. Dat de carters daarvoor ingrijpend moeten worden veranderd mag de voorpret absoluut niet drukken.
. 'Zo mooi, die super lichte tuimelaartjes en stoter stangetjes, ik kan niet wachten op de verbaasde gezichten als ik straks op een snelle viertakt-Kreidler naar een meeting rij'.
Waarom twijfelen wij nou niet aan de goede afloop?
Kreidlerdatabase
Jaap deed eens mee aan een sleutel wedstrijd tijdens de Motor Rai.
In de finale was de fanatieke Chris Groeneweg, chef Werkplaats bij Kawasaki Nederland, zijn opponent.
Er moest een achterwiel gewisseld worden in een Yamaha DT 125.
'Ik had stiekem al een splitpen gejat van een andere motor op de beurs en in mijn zak gestoken, dus hoefde ik de oude bij her montage niet recht te maken.
Ik bleef bij het startsein expres nog even wachten. Ik won en Chris de pest in.'
Kreidlerdatabase
Uiterst minimalistisch uitgevoerd en alles volkomen aangepast op de maten van Jan de Vries.
De 3d tekeningen zijn van Rijk v.d. Berg !
Kreidlerdatabase
Kreidlerdatabase
Kreidlerdatabase
Dat Jaap niet alleen frames etc. deed moge blijken uit deze Bugatti.